Điểm tựa từ chính sách: Khi an sinh chạm tới những phận đời yếu thế ở Thủ đô

Không chỉ cụ thể hóa Luật Thủ đô, chính sách này đang được kỳ vọng trở thành điểm tựa an sinh bền vững, giúp người lao động tự do, người cao tuổi và các nhóm yếu thế giảm bớt gánh nặng, vững tin hơn trước những rủi ro cuộc sống.

Những trăn trở bên sạp rau củ quả

Bên sạp hàng rau củ ở chợ Thành Công, TP. Hà Nội, bà Phạm Thị T, 71 tuổi, chậm rãi kể về cuộc sống tuổi già không lương hưu. Cả đời gắn với ruộng đồng, chợ búa, đến khi sức khỏe yếu dần, nguồn sống của bà chỉ còn là sạp rau nhỏ ngoài chợ và sự đỡ đần của con cháu. “Tuổi già hay đau ốm. Có thẻ bảo hiểm y tế thì yên tâm hơn, nhưng đến kỳ đóng tiền vẫn phải tính toán. Có năm phải khất lại vài tháng vì chưa xoay được”, bà T nói, giọng lẫn chút ngại ngần.

Bà Phạm Thị T mưu sinh bằng sạp rau củ ở chợ Thành Công, Hà Nội (Ảnh: Ngọc Thành)

Câu chuyện ấy phản ánh một thực tế của nhiều người cao tuổi ở Hà Nội: không lương hưu, không trợ cấp xã hội thường xuyên, sống dựa vào lao động nhỏ lẻ. Với họ, vài trăm nghìn đồng đóng bảo hiểm y tế không phải là con số lớn, nhưng trong bối cảnh thu nhập bấp bênh, chi phí sinh hoạt ngày càng tăng, đó vẫn là một gánh nặng. Sự đắn đo ấy khiến không ít người chậm tham gia hoặc phải gián đoạn việc đóng bảo hiểm.

Không chỉ người cao tuổi, lao động tự do cũng là nhóm chiếm tỷ lệ lớn trong nền kinh tế đô thị, họ cũng mang chung nỗi lo. Anh Trần Văn Hiếu, lao động tự do ở phường Long Biên, Hà Nội chia sẻ, mong muốn tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là có thật, nhưng thu nhập không ổn định khiến nhiều người e ngại. “Tháng có việc thì còn xoay được, tháng ế thì tiền ăn còn khó. Đóng đều hằng tháng trong thời gian dài khiến nhiều người sợ không theo nổi”, anh Hiếu nói.

Mong muốn tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện là có thật, nhưng thu nhập không ổn định của những lao động tự do khiến nhiều người e ngại (Ảnh: Quang Vinh)

Giữa nhu cầu bảo đảm an sinh và khả năng tài chính hạn chế, khoảng trống ấy tồn tại dai dẳng, đặt ra yêu cầu phải có những chính sách hỗ trợ đủ mạnh, đủ sát thực tế để người dân yên tâm tham gia và gắn bó lâu dài với hệ thống bảo hiểm.

Chính sách mới: Bước đi chủ động lấp đầy khoảng trống an sinh

Xuất phát từ thực tiễn đó, Hà Nội đã ban hành Nghị quyết số 19/2025/NQ-HĐND về việc bổ sung ngân sách địa phương nhằm hỗ trợ thêm mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện và bảo hiểm y tế cho các nhóm đối tượng chính sách. Theo Kế hoạch số 321/KH-UBND, chính sách này sẽ được triển khai thực hiện từ ngày 1/1/2026. Điều này đã thể hiện được cách tiếp cận chủ động, linh hoạt của thành phố trong việc mở rộng diện bao phủ an sinh.

Quang cảnh kỳ họp thứ hai mươi tám HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI (Ảnh: Cổng TTĐT TP. Hà Nội)

Đối với bảo hiểm xã hội tự nguyện, ngoài phần hỗ trợ theo quy định của Trung ương, Hà Nội quyết định hỗ trợ thêm 50% mức đóng cho người thuộc hộ nghèo, 60% cho hộ cận nghèo và 10% cho một số nhóm đối tượng khác. Với nhiều lao động tự do, đây là “cú hích” quan trọng. Khi số tiền phải đóng mỗi tháng giảm xuống, việc tham gia bảo hiểm xã hội không còn là bài toán quá sức, mà trở thành một lựa chọn khả thi cho tương lai.

Ở lĩnh vực bảo hiểm y tế, chính sách thể hiện rõ nét tính nhân văn khi mở rộng cả phạm vi lẫn mức hỗ trợ. Thành phố hỗ trợ 100% mức đóng cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo trong 36 tháng; người từ 70 đến dưới 75 tuổi chưa có thẻ BHYT; người khuyết tật nhẹ; người dân tộc thiểu số chưa có thẻ BHYT. Ngoài ra, học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn và người làm nông, lâm, ngư nghiệp có mức sống trung bình cũng được hỗ trợ thêm 50%.

Khi số tiền phải đóng mỗi tháng giảm xuống, việc tham gia bảo hiểm xã hội không còn là bài toán quá sức đối với những lao động tự do (Ảnh: TL)

Khi rào cản chi phí được tháo gỡ, người dân có điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế sớm hơn, đều đặn hơn, thay vì chỉ đến bệnh viện khi bệnh đã nặng. Về lâu dài, điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe người dân mà còn góp phần giảm áp lực cho hệ thống y tế, đúng với tinh thần phòng bệnh hơn chữa bệnh.

Đưa nghị quyết vào cuộc sống: Bồi đắp niềm tin từ cơ sở

Xác định chính sách chỉ thực sự có ý nghĩa khi được triển khai hiệu quả ở cơ sở. Chính vì lẽ đó. ngay sau khi nghị quyết được ban hành, các địa phương như xã Dân Hoà đã chủ động xây dựng kế hoạch thực hiện, tăng cường công tác tuyên truyền để người dân hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình. Cơ quan bảo hiểm xã hội phối hợp với UBND các xã rà soát, lập danh sách đúng đối tượng, hướng dẫn người dân hoàn thiện thủ tục tham gia.

Bảo hiểm xã hội cơ sở Thanh Oai tuyên truyền chính sách trên địa bàn xã Dân Hòa, Hà Nội (Ảnh: TL)

Theo ông Cao Tiến Dũng, Phó Giám đốc BHXH cơ sở Thanh Oai, việc triển khai chính sách đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, chặt chẽ giữa chính quyền địa phương và ngành bảo hiểm. “Chúng tôi xác định tuyên truyền phải đi trước một bước, làm sao để người dân hiểu rõ chính sách, tin tưởng và chủ động tham gia. Ngành BHXH sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp kịp thời những vướng mắc phát sinh”, ông Dũng nhấn mạnh.

Tuy vậy, thách thức vẫn hiện hữu, nhất là trong việc xác định đúng đối tượng thụ hưởng và bảo đảm không bỏ sót. Công tác truyền thông nếu không đủ sâu, đủ rộng, người dân có thể chưa nắm hết quyền lợi, dẫn đến tâm lý e dè. Đây là bài toán cần sự kiên trì, sát sao của chính quyền cơ sở, nơi chính sách sẽ tác động trực tiếp tới đời sống người dân.

Hàng nghìn người dân được khám bệnh miễn phí tại Hà Nội (Ảnh: TL)

Dẫu còn những khó khăn ban đầu, nhưng với mức hỗ trợ cụ thể, rõ ràng và cách tiếp cận từ thực tiễn, chính sách mới đang dần tạo ra chuyển biến tích cực. Từ những căn nhà nhỏ ở ngoại thành đến các làng nghề, khu dân cư lao động tự do, nghị quyết của HĐND thành phố không còn là những dòng chữ trên giấy. Nó đang trở thành điểm tựa để người cao tuổi bớt lo tuổi già, để lao động tự do dám nghĩ tới một tương lai có lương hưu, có thẻ bảo hiểm y tế. Khi an sinh xã hội được bồi đắp từ những chính sách sát dân, niềm tin của người dân vào sự đồng hành của Nhà nước cũng vì thế mà được củng cố vững chắc hơn.